Rak pluća ili karcinom pluća predstavlja maligni tumor pluća koji nastaje ubrzanom i nekontrolisanom diobom ćelija koje se nalaze u plućnom tkivu.
Prema podacima iz 2018. godine sa 2 miliona registrovanih pacijenata, karcinom pluća je činio 18.5% umrlih od svih karcinoma. Nažalost, podaci kažu da je rak pluća bio vodeći uzrok smrti od karcinoma pacijenata muškog i ženskog pola. Razlog ovako visoke stope letalnog ishoda kod pacijenata oboljelih od karcinoma pluća vjerovatno leži u činjenici da se mali broj karcinoma pluća detektuje u ranom stadijumu bolesti.
Sadržaj teksta:
- Rak pluća simptomi
- Karciom pluća faktori rizika
- Rak pluća vrste
- Karcinom pluća dijagnoza
- Rak pluća klinički stadiji bolesti
- Karcinom pluća stopa preživljavanja
- Rak pluća liječenje
- Hirurgija
- Radioterapija
- Hemioterapija
- Liječenje mikrocelularnog karcinoma pluća SCLC
- Ciljana terapija za rak pluća
- Imunoterapija
- Rak pluća zaključak
Rak pluća simptomi
Najučestaliji simptomi koji ukazuju na rak pluća mogu biti: nagli gubitak tjelesne težine, uporan i nadražajan kašalj, bol u grudnom košu ili leđima, pojava krvi u ispljuvku. U kliničkoj praksi se mogu dijagnostikovati potpuno asimptomatski pacijenti koji imaju rak pluća. Nije rijedak slučaj da se tokom pripreme za neki operativni zahvat rutinskim pregledom pluća dijagnostikuje karcinom pluća. Kada je u pitanju metastatski karcinom pluća koji se već proširio u udaljene organe, simptomi raka pluća zavise od zahvaćenog sistema i organa (mozak, kosti , jetra).
Karcinom pluća faktori rizika
Osnovni faktor rizika zbog kojih nastaje rak pluća u visokom procentu 80-90% predstavlja upotreba duvana i aktivno pušenje, izloženost duvanskom dimu iako niste aktivni pušač može povećati rizik za nastanak raka pluća. Profesionalna izloženost karcinogenima kao što su: azbest, hrom, nikl posebno kod aktivnih pušaća povećava rizik za od kojih nastaje rak pluća. Porodična anamneza koja pokazuje više članova porodice koji su imali karcinom pluća takođe predstavlja faktor rizika.
Rak pluća vrste
Prema WHO (World Health Organisation) klasifikaciji karcinom pluća se dijeli u dvije grupe: nemikrocelularni rak pluća (non-small cell lung cancer – NSCLC) koji je zastupljen u 85% slučajeva epitelnih tumora pluća, te mikrocelularni karcinom pluća (small cell lung cancer – SCLC) koji nastaje iz neuroendokrinih ćelija i zastupljen je u 15% slučajeva tumora pluća. Podtipovi nemikrocelularnog karcinoma pluća su adenokarcinom pluća 35-40%, skvamocelularni karcinom pluća 25-30%, large cell karcinom pluća 10-15%. U ovoj podjeli treba navesti i rjeđe patohistološke forme tumora pluća: karcinoid, adenoid cistični karcinom, karcinosarkom.
Karcinom pluća dijagnoza
Za dijagnozu karcinoma pluća neophodan je klinički pregled, anamneza, laboratorijske analize invazivne i neinvazivne dijagnostičke metode. U neinvazivne procedure pomoću koji se dijagnostifikuje rak pluća spadaju: RTG snimak pluća, CT (Kompjuterizovana tomografija grudnog koša i abdomena), PET CT sken, po potrebi scintigrafija skeleta. Invazivne procedure u dijagnostici karcinoma pluća su: Bronhoskopija, Transtorakalna biopsija,Endobronhijalni ultrazvuk, VATS (Video asistirana torakoskopska hirurgija). Kada objedinimo nalaz dijagnostičkog imidžinga i patohistološki tip dijagnostikovanog karcinoma pluća pacijenta stadiramo u adekvatan klinički stadijum bolesti. Adekvatno kliničko stadiranje bolesti je važno, jer određuje dalji tok liječenja pacijenta oboljelog od karcinoma pluća.
Rak pluća klinički stadiji bolesti
U kliničkoj praksi koristimo 8th International association for the Study of Lung Cancer (IASLC), Union for International Cancer Control (UICC) TNM klasifikaciju, pacijenti se klasifikuju od prvog do četvrtog stadijuma.
Prilikom prve kliničke prezentacije pacijenta, IV stadijumu (metastatska bolest) pripada 38% pacijenata, stadijumu III ( lokalno uznapredovali karcinom pluća) 31% pacijenata, stadijumu II pripada 7% pacijenata, stadijumu I ( rani karcinom pluća) 24% pacijenata. Jasno je da se većina pacijenata nažalost dijagnostikuje u stadijumu lokalno uznapredovale i metastatske bolesti, tako da ovaj podatak objašnjava visok procenat letalnih ishoda kod pacijenata oboljelih od karcinoma pluća.
Karcinom pluća stopa preživljavanja
Kada su u pitanju stope ukupnog preživljavanja oboljelih od karcinoma pluća, podaci pokazuju da je kod nemikrocelularnog karcinoma pluća ukupno petogodišnje prezivljavanje 26%, rani karcinom ili rak pluća 64%, lokoregionalni 37%, metastatski rak pluća 7%. U slučaju mikrocelularnog karcinoma pluća ukupno petogodišnje preživljavanje je 7%, lokalizovana bolest 29%, lokoregionalna 18%. metastatski rak pluća 3%. Iz ovih podataka jasno je zašto je važno rak pluća otkriti u ranom stadijumu, mogućnosti za kontrolu bolesti su veće a samim tim i dobar tok i ishod liječenja.
Rak pluća liječenje
Liječenje karcinoma pluća zavisi od kliničkog stadijuma, patohistološkog tipa tumora i opšteg stanja pacijenta. Modaliteti koji mogu biti indikovani za liječenje karcinoma pluća su hirurgija, radioterapija i sistemska terapija (hemioterapija, ciljana terapija biološkim lijekovima) i mogu se primjenjivati pojedinačno ili u kombinaciji (sekvencijalno ili konkomitantno).
U slučaju da imate bilo kakva dodatna pitanja ili nejasnoće molimo vas da nas kontaktirate na 051 340-510
Hirurgija
Hirurgija je modalitet izbora kod ranog stadijuma karcinoma pluća (stadium I I II , stadijuma IIIA resektabilnog nemikrocelualrnog karcinoma pluća. Hirurške intervencije za rak pluća koje mogu biti indikovane su: odstranjivanje cijelog plućnog krila (pulmektomija), poštedna hirurška operacija sa odstranjivanjem dijela plućnog krila (segmentektomija i klinasta resekcija,) te lobektomija: uklanja se cijeli plućni režanj sa tumorom.
Ako hirurgija kao modalitet liječenja u tretmanu ranog stadijuma nemikrocelularnog karcinoma pluća (I, IIA) nije indikovana (zbog operativnog rizika, starosne dobi, komorbiditeta) onda je radioterapija tačnije SBRT (stereotaksijska ekstrakranijalna radioterapija) osnovni modaliet liječenja kojim se u poređenju sa hirurgijom postižu jednako dobri rezultati.
Radioterapija
Radioterapija je izuzetno važan modalitet liječenja nemikrocelularnog karcinoma pluća, može biti indikovana kao radikalna ili palijativna i primjenjuje se u terapiji svih stadijuma nemikrocelularnog karcinoma pluća. Već je pomenuta visoko precizna radioterapijska tehnika SBRT koja isporučuje ablativne doze veće od 100 Greja (Gy) u minimalnom broju frakcija 1-8, sa visokom dozom po frakciji, koja se kod ranog stadijuma karcinoma pluća može indikovati kao jedini modalitet liječenja. Slika ispod.
Radioterapija kao modalitet u liječenju karcinoma pluća se ipak najčešće kombinuje sa drugim vidovima onkološkog liječenja, u različitim terapijskim režimima. U kombinaciji sa hirurgijom može se indikovati kao preoperativna ili postoperativna zavisno od parametara. U liječenju neresektabilnog lokoregionalno uznapredovalog karcinoma pluća indikuje se konkurentno sa hemioterapijom (hemio/radioterapija) ili sekvencijalno (odvojeno) zavisno od opšteg stanja pacijenta. Može biti indikovana i kao jedini modalitet liječenja kod pacijenata sa kompromitovanim opštim stanjem. Kod metastatskog karcinoma pluća uglavnom se sprovodi palijativna radioterapija radi kontrole simptoma bolesti, smanjenja bola i opstrukcije. Mada, kod ograničene metastatske bolesti (oligometastatske) SBRT tehnika može dati dobre rezultate u smislu adekvatne lokalne kontrole bolesti.
Hemioterapija
Hemioterapija je modalitet liječenja karcinoma pluća gdje se koriste lijekovi (citostatici) koji inhibiraju kancerske ćelije (destrukcijom kancerskih ćelija ili sprečavanjem diobe ćelija karcinoma). Hemioterapija nemikrocelularnog karcinoma pluća se može indikovati kao: neoadjuvantna – preoperativno (samostalno ili kombinovano sa radioterapijom), adjuvantna –postoperativno (samostalno ili sa radioterapijom) ili kao hemioterapija metastatske bolesti. U tretmanu nemikrocelualrnog karcinoma pluća obično se primjenjuje kombinacija dva lijeka, preparata platine sa drugim citostatikom (etopozid, vinorelbin, mitomicin, ifosfamid.
Liječenje mikrocelularnog karcinoma pluća SCLC
Mikrocelularni karcinom pluća se nažalost već od početka liječenja smatra sistemskom bolesti, jedna trećina pacijenata se dijagnostikuje u stadijumu ograničene bolesti, dok su kod dvije trećine pacijenata prisutne mikro/makro metastaze. Zbog ovih karakteristika iječenje hirurgijom mikrocelularnog karcinoma pluća se može indikovati samo kod najranijeg stadijuma bolesti (T1-T2 N0M0) – sto čini manje od 5% pacijenata.
Ćelije SCLC su vrlo hemiosenzitivne i radiosenzitivne, pa hemioterpija i radioterapija predstavljaju osnovne načine liječenja ove vrste tumora pluća. Kako se SCLC u LD stadijumu smatra potencijalno kurabilnom bolešću, inicijalno liječenje se sprovodi kombinovanjem hemioterapije i lokoregionalne radioterapije, dok u ED stadijumu hemioterapija predstavlja osnovni vid liječenja, koje se uglavnom sprovodi u cilju stabilizacije bolesti i palijacije simptoma.
Radioterapija u ovom stadijumu proširene bolesti igra takođe važnu ulogu u pogledu palijacije i olakšavanja simptoma bolesti (metastaze u kostima, metastaze u mozgu). Treba reći i par riječi o novim tzv. pametnim lijekovima koji su zadnjih godina zajedno sa sofisticiranim i naprednim radioterapijskim tehnikama izmjenili percepciju te doveli do napretka u liječenju karcinoma pluća.
Ciljana terapija za rak pluća
Targeted therapy (Ciljana terapija za rak pluća) – Kod određenog procenta karcinoma pluća ( 20-25%), tumor pluća ima gensku mutaciju koja pomaže rast tumorskih ćelija. Ova genetska mutacija može biti tretirana lijekovima koje nazivamo ciljana terapija. Pacijenti sa dijagnozom adenokarcinom pluća trebaju biti testirani na genetske mutacije ( EGFR, ALK, ROS1, BRAF). Klinička praksa pokazuje da oralna upotreba ovih lijekova (kada je indikovano po odluci onkološkog konzilijuma i rezultatima navedenih testiranja ) može značajno uticati na redukciju tumora i unaprijediti kvalitet života kod pacijenata oboljelih od karcinoma pluća.
Imunoterapija
Imunoterapija – je način kojim se liječi rak pluća kod koga je osnovni mehanizam aktiviranje ili bustiranje imunog sistema, tako da može prepoznati i uništiti ćelije karcinoma. Postoje četiri vrste imunoterapije za liječenje karcinoma pluća: checkpoint inhibitori, monoklonalna antitijela, terapijske vakcine, te adoptivna ćelijska terapija. Svi check point inhibitori su odobreni u tretmanu nemikrocelularnog karcinoma pluća. Aktuelne preporuke kažu da lijek Durvalumab nakon sprovedene radioterapije unapređuje vrijeme do progresije bolesti kod pacijenata sa lokalno uznapredovalim nemikrocelularnim karcinomom pluća.
Rak pluća zaključak
Iz svega navedenog jasno je da je karcinom pluća kompleksno oboljenje i ne može se izliječiti prirodnim putem. Važan je multimodalitetni pristup u liječenju te adekvatna procjena onkološkog konzilijuma o liječenju raka pluća.
Medjutim pravilne životne navike i adekvatna ishrana mogu i te kako biti od koristi kako u prevenciji tako i procesu liječenja karcinoma pluća. Poznata je činjenica da upotreba duvana u visokom procentu 80-90% predstavlja glavni uzrok zbog kojeg nastaje rak pluća. Jasna je poruka da pušenje predstavlja rizično ponašanje te preporuka za zdrav način života koji isključuje upotrebu cigareta i duvana. Ishrana treba biti uravnotežena sa dosta voća i povrća. Uvijek treba dati prednost prirodnim izvorima vitamina i nutrijenata, a ne suplementima. Takođe lagana i svakodnevna fizička aktivnost je važna za dobro stanje organizma te se preporučuje da se nivo fizičke aktivnosti prilagodi opštem stanju organizma (lagana šetnja, vježbe, trčanje, plivanje)
Važan aspekt u prevenciji karcinoma pluća su tzv skrining programi koji su usmjereni na rano otkrivanje malignih tumora u zdravoj populaciji (rizične grupe) putem predefinisanih dijagnostičkih pretraga u određenim vremenskim intervalima.
Skrining program za dijagnozu karcinoma pluća postoji u SAD, Engleskoj, Kanadi, Japanu, Australiji. Zadnjih godina postoje inicijative za implementaciju skrining programa za rano otkrivanje karcinoma pluća u nekim evropskim zemljama. Tokom pandemije COVID 19 porastao je broj novodijagnostikovanih karcinoma pluća upravo zbog redovne indikacije za nisko dozni CT pregled pluća te često incidentni nalaz malignog tumora pluća. Upravo ta činjenica ukazuje na važnost implementacije skrining programa, jer rana dijagnoza daje mogućnost adekvatnog liječenja i bolje kliničke prognoze tumora pluća.
Kada sumiramo sve navedeno jasno je da je rak pluća ozbiljno i kompleksno oboljenje, ali sofisticirane radioterapijske tehnike (SBRT, IMRT, RA) te imunoterapija i targeted terapija svojim rezultatima daju nadu i mogućnost za sve kvalitetniju kontrolu bolesti rak pluća. Programima prevencije te adekvatnim skrining programima potrebno je obuhvatiti rizične grupe te širiti svijest o važnosti rane dijagnostike karcinoma pluća. Adekvatnom i ranom dijagnozom te pravilnim odabirom modaliteta liječenja moguće je unaprijediti kvalitet života pacijenata oboljelih od karcinoma pluća.
U slučaju da imate bilo kakva dodatna pitanja ili nejasnoće molimo vas da nas kontaktirate na 051 340-510
U nastavku vam preporučujemo da pročitate tekst: Radioterapija (zračenje) VODIČ ZA PACIJENTE